بررسی و نقد کتاب نظام آوایی زبان فارسی

مقالۀ حاضر به معرفی، بررسی و نقد کتاب نظام آوایی زبان فارسی، تألیف محمود بی‌جن‌خان می‌پردازد. کتاب اثری ارزشمند در حوزۀ آواشناسی و واج‌شناسی زبان فارسی است و امتیازات و نوآوری‌های فراوان و ساختار منسجمی دارد. مؤلف در فصل اول، مسئلۀ بازشناسی شنیداری گفتارِ پیوستۀ فارسی را ـ که موضوع اصلی تحقیق است ـ برگزیده و در فصل‌های بعد تلاش کرده است بر اساس روش‌شناسی آزمایشگاهی به سؤال اصلی تحقیق پاسخ دهد. کتاب از نظر محتوا نیز اثری در خورِ تقدیر است. مؤلف مبانی نظری آواشناسی آکوستیکی و انگاره‌های نظری بازشناسی گفتار را به صورت جامع و روشن، برای طرح مباحث تولید و درک گفتار زبان فارسی معرفی کرده و در چهارچوب این یافته‌های نظری، آزمایش‌هایی را طرح‌ریزی کرده است تا سرنخ‌های آکوستیکی معتبرِ هریک از مشخصه‌های واجی را در فرایند درک گفتار پیوستۀ فارسی، کشف و استخراج کند. وی همچنین در لابه‌لای این مباحث، به بحث و پژوهش دربارۀ برخی مسائل مهم نظام آوایی زبان فارسی پرداخته است. با وجود این، این کتاب همانند هر اثر دیگر، نقص‌ها و کاستی‌هایی دارد که مقالۀ حاضر با هدف رفع و اصلاح آن‌ها تدوین شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که کتاب نظام آوایی زبان فارسی از نظر محتوا در بخش‌هایی مانند «تکیه از دیدگاه آواشناسی»، «واکه‌ها»، «همخوان‌های انفجاری»، «همخوان غلت» و «همخوان‌های روان» نیاز به بازنگری دارد.